Jeśli sprawa o to samo roszczenie między tymi samymi stronami jest już prawomocnie osądzona, kolejny pozew podlega odrzuceniu (art. 199 par. 1 pkt 2 k.p.c.). Orzekanie wbrew zasadzie ne bis in idem procedatur, zatem w sprawie już rozpatrzonej jest na tyle istotnym uchybieniem procesowym, że prowadzi do nieważności postępowania (art. 379 pkt 3 Kodeksu).
Z powagi rzeczy osądzonej nie korzystają jednak m.in. postanowienia kończące postępowanie w procesie, mimo że stały się prawomocne (np. o odrzuceniu pozwu). Nie są objęte res iudicata również roszczenia, które powstały po wydaniu prawomocnego wyroku. Warto jednak pamiętać, że prekluzji ulega jedynie materiał dowodowy, w oparciu o który wydano tenże wyrok (post. SN z 14.III. 2012 r., II CSK 304/11). Nowe okoliczności składające się na uzasadnienie faktyczne nowego roszczenia, uzasadniają wniesienie nowego pozwu (nie jest to pozew o to samo).
Wykładnia prawomocnego wyroku
Sąd Najwyższy wskazał (post. z 25. II. 1998 r., UKN 594/97), że sentencja prawomocnego wyroku pozbawionego uzasadnienia nie jest adekwatna do przedmiotu żądania, sąd może zobowiązać stronę do wystąpienia z wnioskiem o wykładnie tego orzeczenia. Chodzi tu o stronę zgłaszającą zarzut takiej nieadekwatności, konieczne jest też wyczerpanie pozostałych środków dowodowych. Warto również pamiętać, że wyrok w danej sprawie nie ma powagi rzeczy osądzonej między kilkoma osobami występującymi w procesie po stronie powodowej lub pozwanej (współuczestnictwo).
Res iudicata a jurysdykcja administracyjna
Decyzje i postanowienia wydane przez organy administracji rządowej i samorządowej każdego rodzaju i na każdym szczeblu nie cieszą się powagą rzeczy osądzonej. Nie są one prawomocnym osądzeniem sprawy w sensie art. 366 Kodeksu. Również Konstytucja wyraźnie oddziela administrację od wymiaru sprawiedliwości czyli właśnie osądzania (wyrokowania). Wobec tego istnienie ostatecznej lub prawomocnej decyzji administracyjnej nie może stać się podstawą odrzucenia pozwu w oparciu o art. 199 par. 1 pkt 2 k.p.c.
Powaga symbolicznego wyroku
Jeszcze w roku 1966 Sąd Najwyższy stwierdził, że zasądzenie w procesie cywilnym odszkodowania o symbolicznym charakterze – w wysokości 1 złotego – nie jest samo przez się przeszkodą dla późniejszego dochodzenia realnego odszkodowania. Warunkiem braku res iudicata jest jednak, by z owego prawomocnego wyroku wynikało, że zasądzenie “symbolicznej złotówki” nie wyczerpuje w całości roszczenia odszkodowawczego (post. SN z 23. XI. 1966 r., III CR 245/66).